หัวร้อยรู

ริมคลอง 

หัวร้อยรู อีกหนึ่งสมุนไพรชื่อแปลกประหลาด ที่มาจากลักษณะทางกายภาพ หัวร้อยรูเป็นพืชจำพวกหัว มีขนาดหัวกลมโตใหญ่เท่ากับลูกมะพร้าว และมีรูพรุนเป็นจำนวนมากในลักษณะย้อนขึ้น ย้อนลง โดยสรรพคุณของพืชชนิดนี้จะช่วยบำรุงหัวใจ รักษาโรคเบาหวาน โรคปอด และอาการต่าง ๆ ของโรคผิวหนัง เช่น ผด ผื่นคัน พิษประดง เป็นต้น

หัวร้อยรู มีชื่อสามัญว่า Ant plant มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Hydnophytum formicarum Jack มีถิ่นกำเนิดตั้งแต่อินโดจีนไปจนถึงนิวกินี จัดอยู่ในวงศ์เข็ม (RUBIACEAE) ชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ เช่น ปุ่มฟ้า, ปมเป้า, ปุ่มเป้า, ปุมเป้า หัวร้อยรู (ตราด), กระเช้าผีมด (สุราษฎร์ธานี), ร้อยรู (ปัตตานี), กาฝากหัวเสือ (นราธิวาส), ดาลูบูตาลิมา, ดาลูปูตาลิมา (มลายู-ภาคใต้), หัวร้อยรู (ภาคกลาง), ป่าช้าผีมด (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ) เป็นต้น พบมากตามป่าชายเลน และเป็นสมุนไพรที่มีการนำมาใช้ในตำรับยาไทยกันมากพอสมควร

https://km.dmcr.go.th/ckeditor/upload/files/Mangrove%20forest/37_02.jpg

หัวร้อยรู จัดเป็นพืชจำพวกหัว เป็นไม้ที่อิงอาศัยเกาะอยู่ตามต้นไม้อื่น หรือเรียกว่าไม้กาฝาก ลำต้นสูง 30-60 เซนติเมตร โคนต้นขยายใหญ่เป็นรูปกลมป้อมหรือเป็นพู มีลำต้นอวบน้ำ ที่โคนต้นโป่งพอง ต้นแก่จะมีหัวกลมโตขนาดเท่าลูกมะพร้าวห้าว ภายในหัวจะเป็นรูย้อนขึ้นและย้อนลง พรุนไปทั่วหัว เมื่อผ่าออกดูมักจะมีมดดำอาศัยอยู่ภายในหัว เนื้อนิ่ม มีสีน้ำตาลไหม้ หัวมีรสเมา หัวร้อยรูมักขึ้นตามคาคบไม้ ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการใช้เมล็ดและวิธีการแยกกอ สามารถเจริญเติบโตได้ดีในดินร่วน เป็นพืชที่ชอบความชื้นมากและแสงแดดปานกลาง มักขึ้นในป่าดงดิบทั่วไป ในประเทศไทยหัวร้อยรูมีเขตการกระจายพันธุ์อยู่ทั่วทุกภาค สำหรับในต่างประเทศที่พบก็ได้แก่ ประเทศพม่า มาเลเซีย อินโดนีเซีย และอินโดจีน

หัวร้อยรูช่วยบำรุงหัวใจ ช่วยขับชีพจร ใช้เป็นยารักษาเบาหวาน ด้วยการนำหัวร้อยรูมาผสมกับแก่นสัก รากทองพันชั่ง ต้นกำแพงเจ็ดชั้น หัวข้าวเย็นเหนือ หัวข้าวเย็นใต้ และหญ้ากันชาดทั้งต้น นำมาต้มเป็นน้ำดื่ม

https://apps.phar.ubu.ac.th/thaicrudedrug/userfiles/image/tcd148_Hua100ruu/tcd148_04.jpg

“หัว” ใช้เป็นยาแก้พิษประดงหรืออาการของโรคผิวหนังที่มีผื่นคันเป็นเม็ดขึ้นคล้ายผด มีอาการคันมาก และมักมีไข้ร่วมด้วยเสมอ เป็นยาขับพยาธิ ผสมกับสมุนไพรชนิดอื่น ต้มกับน้ำดื่ม ช่วยรักษาโรคปอด ใช้เป็นยาแก้พิษในข้อกระดูกหรือโรคกระดูกที่มีอาการเจ็บปวด กระดูกเปราะ ผิวหนังเป็นจ้ำ มีผื่น อาจจะเป็นแผลกินลึกถึงกระดูกได้ ช่วยแก้อาการปวดเข่า แก้ข้อเข่า แก้ข้อเท้าปวดบวม ช่วยดับพิษร้อน แก้พิษไข้ ถอนพิษไข้ ไข้กาฬ ประดงผื่นคัน แก้พิษอักเสบ ช้ำบวม น้ำเหลืองเสีย ช่วยบำรุงน้ำนมของสตรี

หัวร้อยรูช่วยป้องกันและรักษาโรคมะเร็ง (ศูนย์อภิบาลผู้ป่วยมะเร็งธรรมชาติบำบัด อโรคยศาล วัดคำประมง สาขาเกาะสีชัง)

หัวร้อยรู จัดอยู่ในตำรับยา "พิกัดมหากาฬทั้ง 5" ซึ่งประกอบไปด้วย หัวร้อยรู หัวถั่วพู หัวกระเช้าผีมด มหากาฬใหญ่ และมหากาฬนกยูง

หัวร้อยรูเป็นหนึ่งในตัวอย่างที่สามารถสร้างเศรษฐกิจชุมชน และสนับสนุนส่งเสริมการใช้ตำรับยาไทยได้อย่างดี นอกจากนี้ยังมีพบว่ามีพืชสมุนไพรอีกจำนวนมากที่ต้องการการเพาะขยายพันธุ์เพื่อนำมาใช้ประโยชน์ได้อีก

แม้ว้ากระทรวงสาธารณสุขประกาศว่า หัวร้อยรู “ตกอยู่ในภาวะที่มีความเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์” แต่ก็น่าดีใจที่ปัจจุบันมีชุมชนหลายแห่ง เพาะปลูกขยายพันธุ์หัวร้อยรูเพื่อจำหน่าย เช่น ชุมชนป่าบ้านทุ่งตะเซะ ตำบลทุ่งกระบือ อำเภอย่านตาขาว จังหวัดตรัง สามารถยืดอายุหัวร้อยรูออกไปได้อีกระดับหนึ่ง

ข้อมูล
https://www.baania.com/article/5-สมุนไพรไทยชื่อแปลกๆ-แบบนี้ก็มีด้วยหรอ-601014ff7cffe24f4a8fbcea
https://medthai.com /หัวร้อยรู/
https://www.matichonweekly.com/column/article_452864
https://www.youtube.com/watch?v=yNUBIoNhRH4

สุขสาระออนไลน์ ฉบับที่ 217
เดือนมกราคม 2566
มูลนิธิสร้างสุขมุสลิมไทย (สสม.)
www.muslim4health.or.th