ตรวจโรคด้วยตัวเอง

การวินิจฉัยโรคทางการแพทย์อาศัยอาการและอาการแสดงเป็นหลัก การผิดพลาดมักเกิดจากการซักประวัติและการตรวจที่ไม่ละเอียดเพียงพอ จะเห็นได้จากเรื่องไข้หวัดนก ไข้เลือดออก ที่มีการวินิจฉัยผิดพลาดทำให้การวินิจฉัยช้าเกินไป ทำให้คนไข้ต้องเสียชีวิตโดยไม่สมควร ถ้าวินิจฉัยได้เร็วการรักษาก็จะทันเวลา ผู้ป่วยก็มีโอกาสรอดสูง

อาการและอาการแสดงจึงเป็นพื้นฐานสำคัญที่ง่าย ๆ ในการวินิจฉัยโรค ผมได้เขียนไว้ในบทความที่แล้วว่าจะพูดถึงการตรวจโรคด้วยตนเอง โดยมุ่งหวังเรื่องการตรวจแต่ความจริงแล้วอาการ เช่น ปวดหัว คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง มีไข้ ซึ่งอาการที่เกิดขึ้นนั้นไม่ได้เน้นในฉบับนี้ คงต้องกล่าวตามคู่กันไป

ในสมัยโบราณมาแล้ว ไม่มีการตรวจพิเศษ เช่น ตรวจเลือด ตรวจทางรังสี ตรวจด้วยเครื่องคอมพิวเตอร์ แพทย์โบราณก็ตรวจโดยการดูและคลำ แพทย์สมัยใหม่จะมีการตรวจพื้นฐาน คือ เคาะและฟังด้วยหูฟังเพิ่มด้วย

การดูและคลำที่เป็นการตรวจแบบโบราณ ซึ่งมีความหมายสำหรับประชาชนทั่วไปที่ผมจะแนะนำให้ เช่น มีไข้ก็ให้ดูลิ้น ไข้ทั่ว ๆ ไปจะมีการติดเชื้อ ไข้หวัด ลิ้นก็จะฝ้าเปลี่ยนจากชมพูเป็นขาวและหยาบหนาเหมือนมีอะไรมาเกาะ ดูคออาจพบต่อมทอนซิลโตบวม ในปากอาจมีแผลแบบแผลร้อนในอาจพบเหงือกบวมเป็นสาเหตุไข้ได้จากรากฟันอักเสบ การดูตัวเองก็ใช้ส่องกระจกดู ก็จะตรวจตัวเองได้หรืออาศัยเพื่อนดูให้

ดูริมปากอาจเห็นซีดก็น่าจะเป็นปัญหาของโรคโลหิตจาง ถ้าริมปากเขียวก็น่าจะหมายถึงโรคหัวใจ โรคปอด

ดูตาขาวอาจพบที่ตาขาวมีสีเหลือง ก็อาจทายได้ว่ามีอาการของโรคตับ ซึ่งบ่งชี้ว่าไม่ดี ต้องไปหาแพทย์โดยเร็ว

ดูที่ท้องถ้าบวมโตก็อาจจะมีน้ำในช่องท้อง หรือลำไส้อุดตัน มีก้อนในท้อง อาจเป็นตับม้ามโตหรือมีเนื้องอกในท้อง ถ้าผู้หญิงท้องโตและขาดประจำเดือนก็บอกว่ามีการตั้งครรภ์

ดูที่หน้า ถ้าหนังตาบวมก็น่าจะเป็นโรคไต ปากเบี้ยวหนังตาตกก็น่าจะหมายถึงอัมพฤกษ์ อัมพาตจากเส้นโลหิตในสมองตีบตันหรือแตก  ซึ่งน่าจะมีความดันโลหิตสูงร่วม

ที่ขาหนีบ ถ้ามีก้อนโตขึ้นเวลายืนและเล็กลงเวลานอนราบก็น่าจะเป็นไส้เลื่อน

ผิวหนังบริเวณใดที่บวมเป็นก้อน ถูกต้องเจ็บ มีสีแดงก็น่าจะเกิดจากการอักเสบเป็นฝีหนอง ถ้าบวมเฉยๆ  อาจเกิดเนื้องอก ถุงน้ำหรือมะเร็ง โดยเฉพาะถ้ามีก้อนที่เต้านมต้องระวังเรื่องเนื้องอกหรือมะเร็ง

ไฝที่มีขน โอกาสเป็นมะเร็งน้อยมาก แต่ถ้าไม่มีขนโอกาสเป็นมะเร็งก็สูงกว่า ถ้ามีการโตขึ้นมีเลือดออกหรือมีน้ำเหลืองซึม ควรเอาออกเสียแต่เนิ่น ๆ

สิ่งที่ออกจากรูทวารต่าง ๆ เช่น รูหู รูจมูก ปาก จากไอ อาเจียน จากถ่ายอุจจาระ ปัสสาวะ ถ้ามีเลือดปนก็ระวังมีปัญหาของโรคมะเร็ง ต้องรีบหาแพทย์ สีของน้ำปัสสาวะก็อาจบอกภาวะโรคหรือจากอาหารหรือยาที่เรากินเข้าไป ต้องหมั่นสังเกต การถ่ายปัสสาวะ การถ่ายขัด การกลั้นไม่อยู่ก็เป็นอาการหนึ่งของโรคต่อมลูกหมากโต

แผลตามส่วนต่าง ๆ ของร่างกายที่หายยากหรือควรหายใน 7 – 10 วัน ก็ไม่หายเป็นเรื้อรัง อาจเป็นเบาหวานหรือมีสิ่งแปลกปลอมค้างอยู่ หรืออาจเป็นแผลมะเร็งก็ได้

พระองค์อัลลอฮ์ทรงเมตตาต่อมวลมนุษย์ให้ดวงตาให้มองเห็นเป็นประโยชนอย่างมหาศาลในการดำรงชีวิต มนุษย์เอาสิ่งที่เห็นมาไตร่ตรองใคร่ครวญ วิเคราะห์และปรึกษาหารือเพื่อประโยชน์ในการดำรงชีวิตที่ดีงามและถูกต้องตามหลักการทางศาสนา ดังนั้นพี่น้องมุสลิมทั้งหลาย จงหมั่นสังเกตสิ่งผิดปกติในร่างกายของเรา แล้วรีบแก้ไขเสียแต่เนิ่น ๆ รีบปรึกษาแพทย์เสียแต่เริ่มแรก โรคก็จะหายโดยเร็ว

เรื่องราวการตรวจสุขภาพด้วยตัวเองจะมีอีกหลายตอน คราวหน้าจะกล่าวถึงการใช้มือคลำ การตรวจด้วยเครื่องมือพิเศษ เช่น เครื่องเจาะเลือดตรวจระดับน้ำตาลในเลือดด้วยตนเอง การวัดความดันเอง การชั่งน้ำหนักเพื่อป้องกันภาวะอ้วน โดยไม่รู้ตัว ซึ่งปัจจุบันเรามีสิ่งอำนวยความสะดวกในการดูแลสุขภาพดีกว่าสมัยโบราณมาก 

หมายเหตุ-

บทความตรวจโรคด้วยตนเอง โดย อัลมัรฮูม นพ.สมัย ขาววิจิตร เป็นบทความที่คุณหมอเขียนให้ “สุขสาระ” หลายปีมาแล้ว และบทความนี้เป็น “กุศลทานที่ยังประโยชน์อย่างต่อเนื่อง” เพื่อให้ผู้อ่านได้รับประโยชน์จึงได้นำมาเสนออีกครั้ง ขอพระองค์อัลลอฮ์ตอบแทนคุณความดีของคุณหมอ อามีน

สุขสาระออนไลน์ ฉบับที่ 235
เดือนกันยายน 2567
มูลนิธิสร้างสุขมุสลิมไทย (สสม.)
www.muslim4health.or.th